Vluchtelingen in een “Konzentrationslager”.
In de pers verscheen één van de meest cynische berichtgevingen van de afgelopen maanden over plannen van de Duitse stad Schwerte om vluchtelingen onder te brengen in een voormalig concentratiekamp uit de Tweede Wereldoorlog. Of mensen, die geen veroordelingen hebben opgelopen, in een voormalig nazikamp mogen worden ondergebracht is voer voor debat. Als dat geen belet zou zijn kan je nog altijd de vraag stellen of mensen überhaupt mogen worden ondergebracht in het kamp Buchenwald.
Hier volgt het verhaal van Leon, een Belgische krijgsgevangene in Schwerte-Ost. Het ‘Konzentrationslager Schwerte-Ost’, een onderdeel van Buchenwald, bestond aan het einde van de tweede wereldoorlog uit zeven barakken en was omgeven door elektrisch geladen prikkeldraad. De 700 gevangenen moesten er onder dwang arbeid verrichten. Eén van die gevangenen was de Belgische Leon. Dwangtarbeider Leon verstond zich goed met zijn bewaker, een oude Duitse man die niet doordrongen was van de Nazi-ideologie. Leon had de gewoonte om zijn middagdutje te doen in de bestuurderscabine van de locomotief waaraan hij, onder dwang, reparaties verrichtte. Terwijl hij sliep bleef zijn bewaker alert en verwittigde Leon wanneer een SS-er in de buurt kwam. Die man gaf Leon vaak een appel of een homp brood, gewikkeld in een stuk krantenpapier. De kleine geschenken verstopte de oude bewaker in een werktuigkast. Tijdens de pauze nam Leon het pakje, verborg het onder zijn hemd en nam het mee naar de bestuurderscabine.
Op een dag was Leon gaan dutten. Hij wist dat “der Alte” op de loer lag en dat die met een hamer tegen de wand zou kloppen als er gevaar dreigde. In het kamp werd echter een telling gehouden en Leon geraakte niet tijdig terug. Het was duidelijk dat een man ontbrak en hij werd door twee SS-ers gevonden en opgepakt. Hij kreeg dermate zware vuistslagen in zijn buik dat hij dagenlang niet meer overeind geraakte. Leon leed ook nadien nog ondraaglijke pijnen. Wat uiteindelijk van de man is geworden staat niet beschreven.
Wanneer we vandaag op deze plek vluchtelingen herbergen, dan is dit op zijn minst sarcastisch. Onze geschiedenis maakt immers duidelijk dat we als mens altijd keuzes hebben. Deze tekst is absoluut geen aanzet tot dispuut, geen dwaze aanklacht,… louter een overdenking. Weet dat Leon een landgenoot was in Buchenwald. Weet dat er mensen waren die beslisten om hem op te sluiten en anderen die beslisten om te gehoorzamen, dus de opsluiting uit te voeren. Weet ook dat er mensen waren die een appel veil hadden voor Leon en die hun eigen veiligheid op het spel zetten. Weet dat er mensen waren die hem molesteerden. Gebeurde dat allemaal omdat het niet anders kon? Gaan we vandaag mensen opsluiten op één van de meest bevuilde locaties uit onze recente geschiedenis? Rationeel gesproken maakt het niet uit maar respect voor mensen en hun geschiedenis vraagt meer dan een museum of een documentaire.
Groeten van Sjarel
(Bronnen: Nieuwsblad, NOS, historiek.net, schwerte.de, Schwerte unter der NS-Herrschaft – boek v. A. Hintz)
Sjarel Klak 